همه چیز درباره اسید صنعتی! [انواع، کاربرد و نکات ایمنی]

در صنایع مختلف از انواع اسید ها که در دسته بندی مواد شیمیایی قرار می گیرند، استفاده می شود. کیفیت اسید به کار گرفته شده در صنایع بسیار اهمیت دارد؛ به همین اسید صنعتی باید از شرکت های معتبر تهیه شود. اسید های صنعتی قوی از نظر مزه و واکنش با نوع خوراکی متفاوت هستند. اسیدهایی که در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند شامل مواردی مانند اسید سولفوریک، اسید کلریدریک، اسید نیتریک، اسید فسفریک و … می باشند که هر کدام قیمت متفاوتی دارند. ما در ادامه مقاله به تعریف اسید صنعتی و انواع آن خواهیم پرداخت.

تعریف اسید صنعتی

اسید صنعتی (Industrial acid) یک ماده شیمیایی با PH کمتر از 7 است که در صنایع مختلف مانند کاغذ سازی، صنایع غذایی و آب و فاضلاب به منظور شستشو، پردازش و تکمیل مواد در روند تولید کاربرد دارد. برخی از اسید ها کاربرد بیشتری در صنعت دارند مانند اسید سولفوریک و اسید دی پروتیک! اسید (Acid) به عنوان یک مولکول دارای یون مثبت هیدروژن شناخته شده است. این مولکول با از دست دادن پروتون یا H+ با یک جفت الکترون، پیوند کووالانسی تشکیل می دهد.

غلظت اسید بستگی به میزان یون های مثبت هیدروژن آن دارد که دارای کاربرد های خاص خود است. با این وجود این نوع اسید که دارای غلظت بالایی است قابلیت خورندگی دارد. اغلب تعداد پروتون های اسید را از طریق تعداد هیدورژن هایش شناسایی می کنند. اگر تعداد هیدروژن های اسید از یک بیشتر باشد، می توان گفت که اسید دارای چند پروتون می باشد. گاهی اسید یک هیدروژن اسیدی دارد و در نتیجه تک پروتونی است! همانطور که ذکر شد انواع اسید صنعتی دارای کاربرد های متنوعی هستند. به عنوان مثال یکی از کاربرد های آن ها، تغییر رنگ شناساگرها و خنثی نمودن باز ها می باشد.

انواع اسید صنعتی کدامند؟

اسید های مورد استفاده در صنایع را می توان بر اساس کاربرد، قوی یا ضعیف بودن دسته بندی کرد. ما در این بخش به انواع اسید صنعتی اشاره می کنیم:

1. اسید سولفوریک (Sulfuric Acid)

اسید سولفوریک با فرمول شیمیایی  یکی از انواع اسید های قوی و خورنده صنعتی می باشد. کاربرد اصلی اسید سولفوریک در فرآیند های مختلفی مانند باتری خودرو، پالایشگاه های نفت، در صنایع فولاد برای فرآوری فلزات، تصفیه فاصلاب و تولید کود های شیمیایی می باشد. از ویژگی های آن می توان به مواردی مانند خورندگی بالا، بی رنگ، بی بو و محلول در آب اشاره کرد.

2. اسید کلریدریک (Hydrochloric Acid)

یکی از انواع اسید های صنعتی، اسید کربنیک با فرمول شیمیایی  می باشد. شستشوی فلزات و ترشی کردن از کاربرد های اصلی این اسید می باشد. در تنظیم PH، تولید مواد شیمیایی، رنگ و مواد دارویی نیز می توان از اسید کلریدریک استفاده کرد. این اسید بی رنگ، دارای بوی تند و تحریک کننده است.

3. اسید نیتریک (Nitric Acid)

فرمول شیمیایی اسید نیتریک است که در تولید دارو، رنگ، کود، مواد منفجره و …. مورد استفاده قرار می گیرد. این اسید بی رنگ یا زرد رنگ است و به عنوان اکسید کننده قوی شناخته می شود. خورندگی آن نیز بسیار بالا است.

4. اسید فسفریک (Phosphoric Acid)

اسید فسفریک با فرمول شیمیایی  به منظور تولید انواع کود، شوینده و افزودنی مواد غذایی کاربرد دارد. تصفیه فلزات نیز از دیگر کاربرد های این اسید صنعتی می باشد. برای تنظیم PH و به عنوان پاک کننده نیز در صنایع به کار می رود. اسید فسفریک بی رنگ، بی بو و تا حدودی خورنده است.

5. اسید استیک (Acetic Acid)

اسید استیک با فرمول شیمیایی CH₃COOH مایعی بی رنگ با بوی تند است که در صنایع غذایی به منظور تولید سرکه استفاده می شود.

6. اسید کرومیک (Chromic Acid)

در پولیش فلزات، صنایع شیشه سازی و … از اسید کرومیک با فرمول شیمیایی H₂CrO₄ استفاده می شود. این محلول بسیار خورنده و نارنجی رنگ است.

ویژگی شیمیایی اسید های صنعتی

اسید هایی که در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند اغلب دارای PH زیر 1 هستند. از خواص شیمیایی اسیدهای صنعتی می توان به قدرت بالای خورندگی، امکان حل رسوبات و … اشاره کرد. ما در این بخش به ویژگی های شیمیایی این نوع اسید ها به صورت دقیق تر خواهیم پرداخت:

• امکان تولید یون H+ در آب: یون هیدورژن هنگامی آزاد می شود که اسید با آب واکنش نشان دهد. در صورتی که اسید قوی باشد، مقدار یون هیدروژن نیز بیشتر خواهد بود.
• واکنش پذیر با مواد قلیایی (باز): در صورتی که اسید با مواد قلیایی ارتباط داشته باشد، نمک و آب تولید می کند. در این صورت واکنش پذیریی زیر صورت می گیرد:

HCl + NaOH → NaCl + H₂O

• امکان واکنش با فلزات فعال: اسید می تواند با فلزاتی مانند آهن، روی و منیزیم واکنش نشان دهد و در این صورت گاز هیدورژن آزاد نماید:

Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

• واکنش اسید صنعتی با کربنات و بی کربنات: بعد از تماس اسید با این مواد، دی اکسید کربن تولید می شود.
• خورندگی و اکسیدکنندگی اسید: اسید های صنعتی مانند نیتریک اسید و سولفوریک اسید قابلیت اکسید کنندگی فلزات یا مواد آلی را دارند.
• ایجاد واکنش با مواد آلی: اسید صنعتی می تواند موجب آب گیری یا تجزیه مواد آلی شود.

جدول ویژگی‌های شیمیایی معروف‌ترین اسیدهای صنعتی

کاربرد اسید صنعتی

اسید های مورد استفاده در صنایع، کاربرد های مختلفی دارند که در معرفی انواع، به آن اشاره شد. با این وجود به طور کلی اسید ها در صنایع  مختلف کاربرد های متفاوتی دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

• صنایع فلزی و متالوژی: از کاربردهای اسید در صنایع فلزی و متالوژی می توان به مواردی مانند رسوب زدایی از فلزات، اسید شویی لوله ها و مخزن ها و آبکاری و پرداخت فلز اشاره کرد.
• صنایع پتروشیمی و پالایش نفت: در پالایشگاه ها اغلب از اسید برای تصفیه نفت خام استفاده می شود. به منظور تولید مواد شیمیایی میانی و رسوب زدایی تجهیزات پالایشگاهی نیز از اسید استفاده می شود.
• تولید کود شیمیایی: از دو اسید نیتریک و سولفوریک برای تهیه کود فسفاته و نیتراته استفاده می شود.
• صنایع غذایی: در صنایع غذایی به منظور تولید طعم دهنده، تولید نگهدارنده مواد غذایی، کنترل PH و شستشو و ضدعفونی تجهیزات از اسید استفاده می شود.
• صنعت داروسازی: مواد اولیه دارویی با استفاده از اسید تولید می شود. همچنین در داروسازی برای تنظیم اسیدیته محلول ها و خالص سازی مواد، اسید کاربرد دارد.
• آبکاری و پرداخت کاری: به منظور پولیش و تمیز کردن سطح فلزات از اسید استفاده می شود. همچنین با اسید می توان در هنگام آبکاری و پرداخت، اکسید و رسوب را حذف کرد.
• تصفیه آب و فاضلاب: به منظور کاهش PH آب در هنگام تصفیه آب و فاضلاب از اسید صنعتی استفاده می شود. هم چنین در ته نشینی و کنترل رسوب آب نیز، اسید کاربرد دارد.

تفاوت اسید صنعتی با اسید آزمایشگاهی

اسید های آزمایشگاهی و صنعتی از نظر میزان و درجه خلوص و قیمت با هم متفاوت هستند. در ادامه به این تفاوت ها خواهیم پرداخت:

• اسید صنعتی: نسبت به اسید آزمایشگاهی دارای خلوص کم و ناخالصی بیشتری می باشد و بیشتر برای مصارف عمومی و صنعتی کاربرد دارد.
• اسید آزمایشگاهی: اسید آزمایشگاهی خلوص بسیار بالایی دارد و در گرید ویژه قرار دارد. به همین دلیل در مواردی مانند تحقیقات علمی و آزمایش های حساس از آن استفاده می شود.

مزایای استفاده از اسید صنعتی

اسید های صنعتی مزایای زیادی دارند که می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قابلیت واکنش پذیری سریع در فرآیند های صنعتی
• امکان رسوب زدایی و جرم گیری
• امکان استفاده از اسید در شرایط دمایی متنوع
• قیمت مناسب در مقایسه با دیگر مواد شیمیایی

نکات ایمنی در کار با اسید صنعتی

همانطور که ذکر شد اسید هایی که در صنعت مورد استفاده قرار می گیرند بسیار قوی و خطرناک هستند. بیشتر آنها قابلیت خورندگی دارند و به همین دلیل باید نکات ایمنی در کار با اسید رعایت شوند که عبارتند از:

• استفاده از لباس کار مخصوص مانند دستکش، عینک، ماسک و ….
• نگهداری از اسید در ضرف های ویژه و به دور از نور آفتاب
• جلوگیری از تماس اسید با پوست و چشم
• استفاده از اسید در محیط های دارای تهویه
• شسشتوی موضع در صورتی که با اسید در تماس باشد.
• اضافه کردن اسید به آب در هنگام رقیق سازی ( نه بالعکس)

روش حمل و نگهداری اسید

برای حمل و نگهداری اسید های صنعتی و رعایت ایمنی باید حتما از مخازن فلزی مقاوم یا ظروفی مانند پلی اتیلن استفاده کرد. مکان نگهداری اسید باید خنک باشد و از مواد اشتعال زا دور باشد. به هنگام استفاده از اسید باید به برچسب های هشدار دهنده روی اسید توجه کرد.

خطرات و عوارض اسید صنعتی

با توجه به قوی و خطرناک بودن برخی از اسید ها باید در خصوص خطرات و عوارض آن نیز صحبت کنیم. در صورتی که اقدامات ایمنی در هنگام کار با اسید انجام نشوند، ممکن است شاهد مواردی مانند سوختگی پوست، آسیب به چشم، ایجاد مشکلات تنفسی، مسمویت های شیمیایی و آلودگی محیط زیست باشیم!

فرق اسید صنعتی با اسید خوراکی در چیست؟

یکی از دسته بندی های مربوط به اسید، صنعتی و خوراکی می باشد. هر کدام از انواع این اسید دارای کاربرد مخصوص به خود هستند. همانطور که از نام اسید خوراکی مشخص است امکان خوردن آن وجود دارد و به همین دلیل در دسته بندی اسید های خوراکی و غیر سمی قرار می گیرد. در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده مواد غذایی،مکمل غذایی و … به کار می رود. مزه اسید خوراکی ترش است و دارای انواع مفید و مضر می باشد. کاربردی ترین اسید های خوراکی شامل اسید تارتاریک، اسید مالئیک و اسید سیتریک هستند.

اسید های صنعتی که با آنها در بالا آشنا شدیم، در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند و خوراکی نیستند! در صورت لمس این اسید ها به پوست آسیب وارد می شود و به شدت سمی و خطرناک هستند. در بیشتر فرآینده های صنعتی از این نوع اسید ها استفاده می شود.

قوی ترین اسید صنعتی

برخی از اسید های صنعتی متداول تر هستند و کاربرد بیشتری در صنایع دارند. از میان این اسید ها، فلوئوریدریک اسید و نیتریک اسید را می توان به عنوان قوی ترین اسید صنعتی می توان نام برد که بسیار قوی و خطرناک هستند! با این وجود از نظر میزان قدرت اسیدی واقعی یا همان توانایی تولید یون هیدروژن، قوی ترین اسید صنعتی، سولفوریک اسید می باشد. این اسید غلظت بالایی دارد، بسیار خورنده است و قابلیت اکسیدکنندگی در غلظت زیاد را داراست.

در دنیای شیمی قوی ترین اسید شناخته شده اسید فلوئوروآنتیمونیک (HSbF₆) است که به عنوان سوپراسید شناخته شده است. این اسید صنعتی تا ۱۰¹⁶ قوی تر از اسید سولفوریک می باشد. اسید فلوئوروآنتیمونیک در صنایع کاربرد کمی دارد؛ با این وجود در آزمایشگاه های تخصصی بیشتر استفاده می شود.

قیمت اسید قوی

همانطور که ذکر شد اسید های مختلفی امروزه در صنایع استفاده می شوند. قیمت اسید قوی بستگی به نوع اسید صنعتی مورد نظر دارد. برند های مختلف انواع اسید را تولید می کنند.در نتیجه می توانید با توجه به نوع اسید مورد نیاز و بودجه، اسید مورد نظر را انتخاب کنید.

قیمت اسیدهای صنعتی قوی مانند اسید سولفوریک، نیتریک و هیدروکلریک با توجه به میزان خلوص، بسته‌بندی و حجم سفارش باهم متفاوت است. در ادامه، اطلاعاتی درباره قیمت‌های تقریبی این اسیدها ارائه می‌شود:​

قیمت اسید سولفوریک (خلوص ۹۸٪)

• قیمت هر کیلوگرم: تماس بگیرید.
• بسته‌بندی‌های رایج و مرسوم: بشکه ۲۲۰ لیتری، تانکر ۱۰۰۰ لیتری و فله‌ای

اسید نیتریک (خلوص ۶۵٪)

• قیمت هر لیتر: تماس بگیرید.
• بسته‌بندی‌های رایج: گالن، بشکه، تانکر

قیمت اسید هیدروکلریک (خلوص ۳۷٪)

• قیمت هر لیتر: تماس بگیرید.
• بسته‌بندی‌های رایج: بطری‌های ۴ لیتری، گالن‌های ۵ تا ۲۵ لیتری

خرید اسید قوی

به منظور خرید اسید صنعتی قوی روش های مختلفی مانند خرید اسید از فروشگاه های آنلاین مواد شیمیایی، خرید حضوری از بازار مواد شیمیایی و خرید مستقیم از کارخانه وجود دارد. اغلب برای مصارف بالا به کارخانجات مراجعه می شود؛ اما برای خرید در حجم کم بهترین روش خرید اسید به صورت اینترنتی و آنلاین می باشد.

نتیجه گیری

اسید های صنعتی مانند اسید سولفوریک، نیتریک، فسفریک و …. کاربرد زیادی در صنایع دارند. قوی ترین اسید های صنعتی در صنایع و آزمایشگاه های مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند. می توانید با خرید اسید قوی از مزایای استفاده از آن در صنایع مختلف بهره مند شوید.